Aydındır ki, müharibə Ukrayna iqtisadiyyatının normal işləməsinə imkan vermir. Hər gün davamlı atəş və raket hücumları Ukraynada yaşayış və sənaye obyektlərini məhv edir. Problemlər çoxdur və biz onları durmadan həll etməliyik.

İndi Ukrayna ABŞ və Aİ-dən çoxlu yardım alır. Bu kömək olmasaydı, Ukrayna çətin ki davam gətirə bilərdi. Təkcə 2023-cü ilin birinci yarısında Ukrayna 26 milyard dollar kredit və qrant alıb. Eyni zamanda, qeyri-kafi miqdarda olsa da, silah şəklində hərbi yardım da alır. Yeni tankların kütləvi tədarükü problem heç bir şəkildə həll etmir. Hələlik “F-16” təyyarələrini vermək istəmirlər. Amma çoxlu raket, sursat və müxtəlif hərbi sursatlar gəlir.

Məbləğlər böyükdür. Ümumilikdə, Ukrayna artıq 50 milyard dollardan çox silah tədarük edib, lakin bir neçə dəfə artıq silah lazımdır, çünki Rusiya ordusu böyükdür. Hazırda Ukraynaya qarşı 1,5 milyona yaxın rus əsgəri döyüşür. Buna görə də, Ukrayna ordusunun hücuma keçməsi çətindir.

ABŞ və Aİ maliyyə yardımını bir qayda olaraq kredit şəklində, kiçik bir hissəsini isə qrant şəklində təqdim edir. Bu nisbət təxminən belədir: 70%-i kreditlər, 30%-i isə qrantlar təşkiil edir. Pulun böyük hissəsi Ukraynanın dövlət büdcəsinə gedir. Bu pulla Ukrayna ordusu maliyyələşir, qaçqınlara pensiya və müavinətlərin verilməsi kimi müxtəlif sosial problemlər həll edilir.

Ukrayna hərbçilərə maaş vermək, onları yemək və geyim formaları ilə təmin etmək üçün vəsaiti əsasən ABŞ və Aİ-nin maliyyə yardımları sayəsində əldə edir. Ukrayna hökuməti hətta bu il Qərbdən gələn pulların hesabına pensiyaları 30% artırıb. Amma əvvəllər deyirdilər ki, mövcud pensiyaları ödəməyə belə pul yoxdur.

ABŞ-dan və xüsusilə Aİ-dən maliyyə yardımlarının bir hissəsi Ukrayna bizneslərinə verilən qrantlar şəklində gəlir. İndi ukraynalı iş adamları öz problemlərini həll etmək üçün xarici qrantlardan çox fəal istifadə edirlər. Yeni iş yerlərinin açılmasına yönəlmiş çoxlu qrantlar var. Bu, Ukrayna iqtisadiyyatını qismən stimullaşdırır.

Ancaq Ukrayna iqtisadiyyatının əsasını yenə də “kölgə iqtisadiyyatı” təşkil edir. “Kölgə iqtisadiyyatı” səbəbindən hazırda Ukraynada müharibəyə baxmayaraq, mallarla bağlı heç bir problem yoxdur, az-çox iş də var, hətta maaşlar da artmağa başlayıb. Beləliklə, xarici yardım və “kölgə iqtisadiyyatımız” əslində Ukrayna iqtisadiyyatını dağılmaqdan xilas edir. Bu şəkildə uzun müddət döyüşmək olar. Müharibə şəraitində yenidən qurulmuş Ukrayna iqtisadiyyatı bütövlükdə normal fəaliyyət göstərir, təbii ki, müharibə vəziyyətini normal hesab etmək olarsa…

Ukrayna istənilən köməyə görə minnətdardır. Azərbaycanın humanitar yardım göstərməsi həmişə alqışlanır. Təəssüf ki, Ukraynada gedən müharibə nəticəsində çox sayda yaralı, qaçqın, o cümlədən, uşaqlar çoxlu psixoloji travmalar alırlar. Tibbi və psixoloji yardıma ehtiyacı olan uşaqların hazırda Azərbaycanda müalicə edilməsi çox yaxşıdır. Dinc həyat olan yerdə uşaqlar üçün daha yaxşı və sakitdir, bomba sığınacaqlarında gizlənməyə ehtiyac yoxdur. Ətraf mühitin özü şəfa verir. Ümid etmək istərdim ki, Azərbaycan daha çox ukraynalı uşağı dəvət edəcək. Bu hazırda Rusiyaya qarşı müharibə aparan Ukraynaya çox lazımlıdır.